Kusimaha Guddoomiyaha ahna guddoomiye ku xigeenka koowaad Aqalka Sareย ee Baarlamaanka Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Cali Shacbaan Ibraahim, ayaa tacsi ugu tagay qoyska Alle ha u naxariistee Sheekh Cusmaan Sheekh Cumar Sheekh Daa’uud (Sheekh Cusmaan Xiddig.
Guddoomiye Shacbaan ayaa saxiixay buuga tacsida, wuxuuna marxuumka alle uga baryay in uu jannatul Fardowsa ka waraabiyo samin iyo iimaanna uu ka siiyo qoyska, qaraabada, culumaaโudiinka iyo dhammaan ummada Soomaaliyeed ee uu ka baxaySheekh Cusmaan Xidig.
Sidoo kale guddoomiye Shacbaan waxaa weheliyay Wasiirka Amniga, Sanatarro iyo xoghayaha guud Aqalka Sare ee Baarlamaanka Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya.
Guddoomiye kuxigeenka labaad ee Golaha Shacabka Mudane Cabdullaahi Cumar Abshirow oo ay weheliso Hab-dhowraha Aqalka Sare Sanatar Samsam Ibraahim Cali, ayaa garoonka diyaaradaha Aadan Cabde ka sagootiyay guddoomiyaha Baarlamaanka urur goboleedka bulshada bariga oo maalmihii la soo dhaafay booqasho rasmi ah ku joogay Magaaladda Muqdisho, isaga iyo xubno kale oo la socday.
Guddoomiyaha Baarlamaanka urur goboleedka bulshada Bariga Afrika oo booqasho laba maalin ah dalka ku joogay ayaa muddadii ay joogeen kulamo la qaatay guddoonka labada gole ee Baarlamaanka dalka.
Sidoo kale munaasabadda sagootinta, waxaa goobjoog ahaa Xoghayaha Guud Aqalka Sare ee Baarlamaanka Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya Mudane Cabdinaasir Ibrahim Guuleed.
Guddiga Dhaqaalaha, Maaliyadda, Ganacsiga, Warshadaha, Isgaarsiinta iyo Dalxiiska Aqalka Sare, oo gudanaya waajibaadkooda Dastuuriga ah, waxay maanta xafiiskooda ugu yeereen Wasiirka Wasaaradda Maaliyadda Biixi Iimaan Cige , oo uu weheliyo Wasiir ku-xigeenkiisa Cabdiqafaar Cilmi Xaange.
Kulanka oo uu shir guddoominayay Guddoomiyaha Guddiga Maaliyadda Aqalka Sare Senator Cabdi Axmed Dhuxulow Dhegdheer, ayay xubnaha Guddigu waxay su’aalo iyo waydiin odhaaheedyo ku saabsan hindise sharciyeedka Hay’adda xisaabiyaasha Soomaaliyeed la yeesheen Wasiirka Maaliyadda iyo ku xigeenkiisa, si ay fasiraad dheeraad ah ugu helaan qodobo ka mid Hindise sharciyeeeka oo uu guddigu gacanta ku hayo kana gudanayo waajibaadkiisa Dastuuriga ah.
Guddiga Maliyadda Aqalka Sare, oo akhrinta labaad u diraayinaya Hindise Sharciyeedka Hay’adda Xisaabiyaasha Soomaaliyeed waxay maalintii saddexaad ku hawlanyihiin ka shaqaynta sharciga, iyadoo xubnaha Guddiga oo kaashanaya sharciyaqannada Golaha Aqalka Sare ย waxay qodob qodob u dul istaageen Sharciga hay’adda Xisaabiyaasha Soomaaliyeed.
Ku-simaha Guddoomiyaha ahna Guddoomiye ku xigeenka koowaad ee Aqalka Sare Mudane Cali Shacbaan Ibraahim oo weheliyo Guddoomiye ku xigeenka labaad Mudane Cabdullaahi Cali Xersi (Timacadde) ayaa shir guddoomiyay kulanka 1-aad ee Kalfadhiga shanaad Golaha Aqalka Sare ee Baarlamaanka 11-aad.
Ajandaha ayaa ahaa akhrinta koowaad ee hindise sharciyeedka Hay’adda xisaabiyaasha Soomaaliyeed.
Wasiir ku xigeenka Wasaaradda Maaliyadda XFS, Mudane Cabdiqafaar Cilmi Xaange, ayaa Sanatarrada Aqalka Sare dulmar guud ugu sameeyay muhiimadda sharciga Hay’adda xisaabiyaasha Soomaaliyeed iyo sida dhismaha hay’addaasi ay dalka muhiim ugu tahay.
Intaas kadib Guddoomiye Cali Shacbaan oo kulanka shir guddoominayay ayaa faray guddiga Maaliyadda Aqalka Sare in ay la wareegaan sharcigaas, kana soo soo shaqeeyaan iyaga oo gudanaya waajibaadka ka saaran.
Munaasabadda Furitaanka kalfadhiga Shanaad ee ee labada aqal ee Baarlamaanka JFS, oo uu maanta si rasmi ah u furay Madaxwaynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, Mudane Xasan Sheekh Maxamuud, ayaa waxaa goobjoog ahaa ku-simaha Gudoomiyaha ahna Guddoomiye ku xigeenka koowaad ee Aqalka Sare, Mudane Cali Shacbaan Ibraahim iyo Guddoomiyaha Golaha Shacabka, Mudane Sheekh Aadan Maxamed Nuuur Madoobe oo ay wehliyeen ku xigeennada labada Aqal.
Guddoomiye Cali Shacbaan oo hadal ka jeediyay munaasabdda furitaanka kalfadhiga shanaad ee Baarlamaanka labada aqal ayaa dul-istaagay waxyaabihii u qabsoomay Aqalka Sare kalfadhigii afaraad, Muhiimiyadda shuruucdii la ansiyay iyo shaqooyinka hortebinta u leh Baarlamaanka 11-aad kalfadhigaan shanaad ee maanta furmay, waxa uuna guddoomiyhu madaxwaynaha ku bogaadiyay dadaalkiisa ku aaddan ladagalaanka Khawaarijta ee cadowga ku ah jiritaanka ummadda Soomaaliyeed.
Madaxwaynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, Mudane Xasa Sheekh Maxamuud oo si rasmi ah u furay kalfadhiga 5-aad ee labada aqal ee Baarlamaanka Dalka, ayaa jeediyay khudbaddiisa Dastuuriga ah eee Furitaanka kalfadhiga 5-aad ee Baarlamaanka 11-aad.
Guddoomiye ku xigeenka koowaad ee Aqalka Sare, Mudane Cali Shacbaan Ibraahim iyo Gudoomiyaha Golaha Shacabka Mudane Sheekh Aadan Maxamed Nuur (Madoobe) oo uu weheliyo guddoomiye Cabdullaahi Cali Xersi Timacadde, ayaa maanta yeeshay kulan wadatashi ah oo looga arrinsaday dardar galinta howlaha shaqo ee Baarlamaanka iyo furitaanka Kalfadhiga 5-aad oo ay horyaalaan shuruuc badan oo aas-aas u ah dowladnimada yo hirgelinta nidaam ku saleysan sharci iyo dowladnimo casri ah.
kulanka waxaa kaloo goobjoog ahaa hab-dhowraha Golaha Shacabka Xildhibaan Maxamed Cabdullaahi Xasan iyo xoghayaha guud ee Aqalka Sare Mudane Cabdinaasir Ibraahim Guuleed.
Xubno ka tirsan guddiyada haweenka labada Gole ee Baarlamaanka JFS oo ay hoggaaminayso Guddomiyaha guddiga haweenka Aqalka Sare Sanatar Sareedo Maxamed Jayte, ayaa safar ku gaaray magaalada Kismaayo ee xarunta KMG ah ee Dowlad Goboleedka Jubbaland.
Wafdiga oo gudanaya waajibaadkiisa shaqo ee ay Kismaayo ku gaareen ayaa booqday Wasaradda haweenka Jubbaland iyagoo masuuliyiinta wasaaradda ka dhageystay warbixinno ku saabsan howl maalmeedka wasaaradda arrimaha haweenka, caqabadaha jira iyo waxyaabaha u qabsoomay.
Sidoo kale xubnaha guddiyada haweenka Baarlamaanka Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya ayaa kulan la qaatay Guddiga haweenka Jubbaland oo ay ka xog-waraysteen arrrimaha haweenka ku dhaqan Jubbaland.
Dhanka kale xubnaha Guddigu waxay kormeer ku sameeyeen Wasaaradaha Waxbarashada, Haweenka, Caddaaaladda iyo xarumaha ururada Haweenka dowlad goboleedka Jubbaland.
Ujeeddada kormeerka ay xubnahu sameeyeen wuxuu ku saabsanaa sidii looga wada shaqeyn lahaa dardar-gelinta iyo casriyeynta arrimaha xuquuqda haweenka iyo awood siintooda, iyagoo xubnaha guddigu ay warbixinno gaar-gaar ah ka dhagaysteen masuuliyiinta iyo shaqaalaha ay la kulmeen.
Xubnaha haweenka Baarlamaanka JFS oo ku sii guda jira waajib gudashadooda, ayaa kulan la qaatay Guddiga Joogtada Golaha Wakiilada Jubbaland oo ay ka wada hadleen xoojinta xiriirka shaqo iyo dejinta sharciyo kaabaya haweenka Jubbaland.
Sidoo kale Guddiyada haweenka Baarlamaanka JFS, ayaa ururada bulshada rayidka Jubbaland u qabtay madal furan oo ay ku wadaageen doodo falanqayn iyo aragti ku saabsan doorka haweenka ee ka qayb galka siyaasad loo dhan yahay.
Ugu danbayn, xubnaha guddiyada haweenka ee Baarlamaanka JFS, ayaa kulan gaar ah kula qaatay xarunta madaxtooyada Jubbaland Madaxweynaha Jubaland Mudane Axmed Maxamed Islaam.
Kulanka oo ay Madaxweynaha ku wehellinayeen guddoonka Baarlamaanka Jubaland ayuu Madaxweynahu xubnaha haweenka Baarlamaanka Fedaraalka uga mahad celiyay safarka shaqo oo ay ku yimaadeen Jubaland iyo kulamadii miro-dhalka ahaa ee ay la yeesheen Wasaaradaha, hayโadaha iyo qeybaha kala duwan ee bulshada.
Guddoonka Labada Aqal ee Baarlamaanka Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, Mudane Cali Shacbaan Ibraahim iyo Mudane Sheekh Aadan Maxamed Nuur Madoobe oo ay weheliyaan ku xigeennada Labada Aqal ayaa shir guddoomiyay kulanka 25-aad ee wadajirka ah ee labada aqal ee Baarlamaanka JFS.
Ajandaha kulanka maanta ayaa ahaa sii wadista ka doodista cutubka 4-aad ee Dastuurka KMG ah madaxa koowaad mataladda shacabka iyo madaxa labaad oo ku saabsan doorashooyinka Dalka.
Doodda cutubka afaraad gaar ahaan madaxyada koowaad iyo labaad oo la gudo galay maalintoodii labaad, ayaa qaar ka mid ah Sanatarrada iyo Xildhibaannadu si la mid ah Mudanayaashii kulankii hore waxa ay doodo adag iyo su’aalo geliyeen qodobbada maanta la horkeenay ka doodistooda, halka kuwo kalana ay ay ku bogaadiyeen guddiyada Dastuurka sida ay u soo qaabeeyeen dastuurka iyo faqradaha cusub oo ay soo ku soo kordhiyeen.